لایحه را پس بگیرید

جارستان: در کمتر از چند دقیقه با رأی قاطع ۲۰۵ نماینده پارلمان یکی از جنجالی‌ترین لوایح سال‌های اخیر به مسیر تصویب افتاد. لایحه‌ای با امضای مستقیم رئیس‌جمهور برای مقابله با «محتوای خلاف واقع» در فضای مجازی که موافقانش آن را سپری برای آرامش روانی جامعه می‌دانند و مخالفانش، شمشیری دولبه علیه آزادی بیان، رسانه‌ها و کاربران اینترنت. این لایحه با ۴۹ رأی مخالف و ۳ رأی ممتنع از مجموع ۲۵۷ نماینده حاضر در مجلس داشت که بلاشک آن هم در این شرایط کشور، گامی بلند در مسیر قانون‌گذاری حوزه فضای مجازی تلقی می‌شود اما در عین حال نگرانی‌های بسیاری را درباره محدود شدن آزادی بیان، امکان سوءاستفاده از قانون و تحدید فعالیت رسانه‌ای در جامعه برانگیخته است.

وزارت دادگستری چه می‌گوید؟

در پاسخ به موج انتقادات، وزارت دادگستری به‌طور رسمی جزئیاتی از لایحه را منتشر و تلاش کرد برخی شبهات را رفع کند. در این توضیحات آمده است که: انتشار اخبار جعلی، نادرست یا تحریف‌شده که موجب تشویش اذهان عمومی برهم زدن آرامش مردم، آسیب به اقتصاد یا امنیت روانی جامعه شود، مستوجب پاسخ‌گویی است. تجربه کشورهای مختلف جهان نشان می‌دهد که مقابله با اخبار جعلی، امری رایج و ضروری است و بسیاری از دولت‌ها طی دو دهه گذشته با ابزارهای کیفری جدی به این موضوع ورود کرده‌اند. استناد به بیانات مقام معظم رهبری درباره ضرورت حفظ امنیت روانی جامعه، پشتوانه‌ای شرعی و قانونی برای این لایحه عنوان شده است.

واکنش انجمن صنفی روزنامه‌نگاران به این لایحه

انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران دیروز در بیانیه‌ای خطاب به مسعود پزشکیان نوشت:چنانکه آگاهی دارید، اخیراً لایحه‌ای با عنوان «مقابله با مطالب خلاف واقع در فضای مجازی» توسط هیأت محترم وزیران با قید دو فوریت تصویب و به مجلس شورای اسلامی تقدیم شده است. این لایحه که به‌صورت پنهانی و بدون طی فرآیندهای کارشناسی و مشارکت عمومی تهیه شده، حاوی مواد و مفادی است که به‌طور جدی آزادی بیان و گردش آزاد اطلاعات را تهدید می‌کند و از نظر حقوقی و اجتماعی مغایر با اصول قانون اساسی و حقوق بنیادین ملت ایران است. جناب‌عالی در ایام تبلیغات انتخاباتی همواره بر حقوق اساسی ملت به‌ویژه آزادی بیان، شفافیت و رفع محدودیت‌های ارتباطی تأکید داشته‌اید و از جمله برنامه‌های اعلام‌شده‌ شما رفع فیلترینگ و تقویت زیرساخت‌های ارتباطی کشور بوده است. اما متأسفانه تصویب چنین لایحه‌ای در هیأت وزیران با آن رویکرد اعلامی در تضاد کامل قرار دارد».

واکنش‌ها در مجلس؛ وحدت یا شکاف؟

در جلسه علنی، تقاضای دولت برای بررسی لایحه «مقابله با انتشار محتوای خبری خلاف واقع در فضای مجازی» مخالفان و موافقان هم داشت. فرید موسوی، نماینده مراغه و اولین مخالف دوفوریت این لایحه با اشاره به ضرورت انسجام ملی در شرایط پس از جنگ ۱۲ روزه، اظهار کرد: «کشور در این مقطع نیازمند اعتماد عمومی، همراهی اجتماعی و فضای گفت‌وگو است. ارائه این لایحه با قید دوفوریت نه‌تنها مایه تعجب بلکه در تضاد با مصالح کشور است.» علی آذری، عضو کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس، دومین مخالف بررسی دوفوریت لایحه بود. وی ضمن تأکید بر ضرورت ساماندهی فضای مجازی، اظهار کرد: «این فضا ترکیبی از فرهنگ، اجتماع، سیاست و فناوری است. لایحه ارائه ‌شده خام‌تر از آن است که بتوان آن را به عنوان قانون پذیرفت». او استفاده از واژگانی همچون «محتوای خلاف واقع»، «تشویش اذهان عمومی» و «ظن قوی» را مصداق تفسیر موسع دانست.

آن‌طور که تحلیلگران معتقدند، لایحه مقابله با انتشار محتوای خلاف واقع در فضای مجازی، هرچند با هدف اعلامی حفظ امنیت روانی و سلامت اطلاعاتی جامعه تدوین شده اما واقعیت این است که در شرایط فعلی با حساسیت بسیار بالایی مواجه است. تصویب دو فوریتی آن، بدون بحث‌های فراگیر کارشناسی، نگرانی‌های زیادی را درباره محدود شدن آزادی بیان، دستکاری در جریان آزاد اطلاعات و افزایش هزینه‌های فعالیت رسانه‌ای ایجاد کرده است. بنابراین دولتی که می‌خواست فیلترینگ را بردارد و اینترنت را آزاد کند باید پاسخگو باشد به یکباره چه شد که طرحی شبیه به صیانت را به جریان انداخت؟